پژوهشگاه دانشهای بنیادی (IPM) یک نهاد دولتی که به وزارت علوم تحقیقات و فناوری وابسته است. این پژوهشگاه در شهر تهران، ایران قرار دارد. تأسیس این پژوهشگاه به سال 1368 برمیگردد. در زمان شروع به کار نام این پژوهشکده، مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات بود.
این پژوهشکده در ابتدای کار بهمنظور پیش بردن پژوهش و نوآوري در اين دو رشته، و ضمناً آماده سازی الگويي بود که به ترويج و ارتقاء فرهنگ پژوهش و گسترش آن در سطح کشور کمک کند. پژوهشگاه دانشهای بنیادی فعاليت خود را با شش هستة اصلی، سه هستة تحقيقاتي در فيزيک نظري و سه هستة تحقيقاتي در رياضيات و با امکانات کم شروع کرد.
رفته رفته این مرکز با تعمیم دادن فعالیت خود به حوزههای دیگر و جذب دانشجو که باعث توسعة امکانات شد، به سمت ارتقای مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات کشیده شد این اتفاق در سال 1376 افتاد و بر حسب این قاعده پژوهشگاه دانشهای بنیادی در جامعه علمی ایران جا افتاد.
در حال حاضر در این پژوهشکده 145 استاد مشغول به کار هستند و شامل نه پژوهشکده در بخشهای، ذرات و شتابگرها، ریاضیات، علوم زیستی، علوم شناختی، علوم کامپیوتر، علوم نانو، فلسفهی تحلیلی، فیزیک، نجوم است.
وظايف و فعاليتهای این سازمان به شرح زیر میباشد:
انجام تحقيقات در زمينههاي مرتبط با موضوع تأسيس پژوهشگاه به طور مستقل و يا با همکاري مراکز علمي و پژوهشي داخل و خارج کشور؛
ايجاد ارتباط فعال و سازنده با ساير مؤسسات و جوامع علمي و پژوهشي در داخل و خارج از کشور از طريق برگزاري انواع همايشها، مبادلة محقق و اجراي طرحهاي مشترک؛
همکاري با دانشگاهها و مراکز آموزش عالي و مؤسسات پژوهشي کشور و ساير نهادها در راستاي پيشبرد اهداف موضوع تأسيس پژوهشگاه از طريق ارائة تسهيلات مختلف، پذيرش طرحهاي تحقيقاتي، ايجاد امکان گذراندن فرصتهاي مطالعاتي در پژوهشگاه؛
ايجاد زمينههاي مناسب براي جذب دانشمندان و پژوهشگران ايراني؛
کمک به پرورش محقق در زمينههاي موضوع تأسيس از طريق داير کردن دورههاي تحصيلات تکميلي و اعطا کمک هزينة تحصيلي؛
. نشر و ترويج يافتههاي علمي در زمينههاي فعاليت پژوهشگاه از طريق انتشار کتب و نشريات و تشکيل تجمعات پژوهشي و آموزشي؛
ارائة خدمات علمي و فني در چارچوب فعاليتهاي پژوهشگاه؛
بررسي و شناسايي نيازهاي پژوهشي در زمينة دانشهاي بنيادي؛
تأسيس مرکز خدمات شبکهاي با هدف برقراري ارتباطات شبکهاي جهت ارائة خدمات به پژوهشگاه و ساير مراکز علمي و پژوهشي و متقاضيان ديگر و همچنين تلاش براي توسعة فنون مربوط به شبکه در کشور.
بر اساس آمار موجود از تحلیلهای انجام شده این مرکز تاکنون 90 مقاله علمی در نشریات و همایشهای داخلی منتشر نموده است.پژوهشگاه دانش های بنیادی صاحب امتیاز و ناشر مجله تخصصی است و تا کنون همایش توسط پژوهشگاه دانش های بنیادی برگزار شده است. علاوه بر این تاکنون 381 مقاله معتبر بین المللی نیز از این مرکز استخراج شده است. اطلاعات و آمار دقیقتر از پژوهشگاه دانش های بنیادی را میتوانید در زیر مشاهده نمایید. در سال 1398 پژوهشگران پژوهشگاه دانش های بنیادی موضوعات مهم، بیشترین مقالاتشان سامانه محاسباتی با کارایی بالا و رایانش تورین بوده است.